Basia Łęczycka Ryzyko związane z nadciśnieniem tętniczym jest porównywalne u kobiet i mężczyzn, choć istnieją dość istotne różnice w patofizjologii nadciśnienia, zależne od wpływu hormonów płciowych.
Estrogeny wykazują działanie wazodylatacyjne, czyli rozszerzające naczynia. Mają wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego poprzez zwiększenie produkcji syntazy tlenu azotu, poprawę wrażliwości baroreceptorów, zmniejszenie aktywności układu współczulnego, zmniejszenie produkcji angiotensyny oraz hamowania migracji fibroblastów do mięśniówki gładkiej naczyń. W okresie menopauzy dochodzi do spadku poziomu hormonów płciowych, głownie estradiolu, przez co znika ich ochronny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
Ryzyko pojawienia się nadciśnienia tętniczego wzrasta wraz ze starzeniem się społeczeństwa, a tempo wzrostu oraz dynamika jego pojawiania się jest różna u obu płci. U młodych dorosłych wartości ciśnień są wyższe u mężczyzn niż u kobiet. W wieku dojrzałym to kobiety mają nieco większą tendencję do nadciśnienia, aż w końcu zyskują przewagę nad mężczyznami w tym zakresie po 70 roku życia. Należy podkreślić, że wiek nie jest jedynym czynnikiem ryzyka, ma na niego wpływ również masa ciała. Po menopauzie częstość występowania nadciśnienia tętniczego oraz jego powikłań – choroby wieńcowej oraz udarów mózgu jest większa.
Istnieje mnóstwo badań klinicznych badających wpływ bezpieczeństwa hormonalnej terapii zastępczej (HTM) w okresie menopauzalny, na zdrowie kobiet, również tych z nadciśnieniem tętniczym. Badania te wynikają z przeświadczenia, że za podwyższone ciśnienie tętnicze u kobiet może odpowiadać obniżone stężenie estrogenów. Tymczasem badania te nie potwierdzają słuszności tej tezy.
Jak działają estrogeny na układ sercowo- naczyniowy?
Estrogeny działają poprzez stymulację rece
ptorów w poszczególnych tkankach. Korzystnie modulują funkcję sródbłonka naczyń, zwiększają syntezę prostacyklin, zwiększają aktywność syntazy tlenku azotu i uwalnianie tlenku azotu oraz hamują produkcję endotelin. Wpływ estrognów na kanały potasowe i wapniowe w ścianie naczynia, skutkuje w ich działaniu naczyniorozszerzającym. Estrogeny, mimo ich działania wazodylatajnego, nie wykazują wyraźnego efektu hipotensyjego w organizmie. Ma to związek z jednoczesną zwiększoną objętością osocza. Oznacza to, że estrogeny powodują retencję płynów w organizmie, która jest wtórna do retencji sodu.U kobiet po menopauzie estradiol zwiększa nerkowe wydalania sodu i wody, nie wpływając na równowagę potasową. Zatem działanie estrogenów, zmierzające do rozszerzania naczyń krwionośnych jest bezpośrednio kompensowane przez ich bezpośredni wpływ na retencję sodu, stąd zmiany ciśnienia krwi nie są aż tak wyraźne.
Wpływ menopauzy na ciśnienie tętnicze
W okresie menopauzy dochodzi do spadku stężenia estrogenów w organizmie kobiety. Wraz z ich spadkiem zanika ochronny wpływ hormonów na układ sercowo- naczyniowy. Niedobór estrogenów prowadzi do zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami rozszerzającymi i kurczącymi naczynia, eksponując te drugie. Powoduje to wzrost oporu naczyniowego, a w konsekwencji wzrots ciśnienia tętniczego.
Hormonalna terapia zastępcza (HTM) i nadciśnienie tętnicze
Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej i leków przeciwnadciśnieniowych jest dość często spotykane w okresie okołomenopauzalnym. Stosowanie HTM w prewencji chorób sercowo – naczyniowych jest wciąż nie zalecane, to nadal wpływ HTM na samo ciśnienie tętnicze poddaje się dyskusji.
Udokumentowano, że stosowanie suplementacji estrogenami doustnie lub przez system transdermalny również w skojarzeniu z progesteronami w normotensji u kobiet po menopauzie, nie ma wpływu na ciśnienie tętnicze. Jest jednak stosunkowo mało badań dotyczących stosowania HTM u kobiet w tym okresie z nadciśnieniem tętniczym.
Należy zauważyć, że odpowiedź ciśnienia tętniczego na HTM zależy od jej typu, dawki, drogi podania, jak również stosunku stężenia estrogen do progesteronu.
Progesteron, w terapii złożonej z estrogenami, powoduje różnorodne i niejednokrotnie przeciwstawne końcowe efekty metaboliczne. Idealny progesteron jest już na rynku i odnalazł swoje miejsce w czwartej, najnowszej generacji progesteronów. Można tu wymienić takie substancje, jak: dienogest, nestoron, octan nomegesteronu, drospirenon, trimegeston.
Najlepsze wyniki wśród progesteronów IV generacji ma drospirenon, któremu udowodniono efekt obniżający ciśnienie tętnicze.
Trzeba również powiedzieć, że hormonalna terapia zastępcza, stosowana w dawkach pozwalających na uzyskanie fizjologicznych stężeń hormonów we krwi, nie powoduje nadciśnienia tętniczego. Nadal nie znamy odpowiedzi na pytanie, czy HTM ma jakikolwiek wpływ na leczenie hipotensyjne i czy go przypadkiem nie osłabia. Wspomniany wyżej drospirenon jest antagonistą receptora dla aldosteronu i w połączaniu z estradiolem w terapii HTM, wykazuje działanie obniżające ciśnienie tętnicze.
Kardiolodzy i ginekolodzy są zgodni co do tego, że hormonalna terapia zastępcza stosowana u kobiet starszych, w tylko w intencji prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, jest obarczona dużym ryzykiem powikłań i nie jest zalecana. Jednak wybór hormonalnej terapii zastępczej u młodszych kobiet w okresie okołomenopauzalnym w celu złagodzenia objawów związanych z menopauzą, wymaga podejścia indywidualnego, przede wszystkim okreslenia korzyści i zagrożenia takiej terapii.
